گشتی در گذشته و حال محله جلالیه

چندی پیش محله بزرگ و قدیمی رضائیه در تقسیم‌های جدید محلات منطقه به 2 محله رضائیه و جلالیه تقسیم شد. محله رضائیه همان‌طور که از نامش پیداست بیشتر مربوط به محدوده جغرافیایی خودش یعنی کوی رضائیه می‌شد.

کوی چهارصد دستگاه در قسمت شمالی آن به وسیله بولوار امت از این محدوده جدا شده است و بوستان وحدت، خیابان سرخس و گلریز و جلالیه نیز به وسیله بولوار امت از آن جدا شده‌اند. این فاصله و جدایی باعث شده بود محدوده بزرگی به لحاظ جغرافیایی تحت عنوان یک محله باشند و این امر پیگیری امور مختص به هر محدوده را دشوار می‌کرد. در این گزارش به معرفی کوتاهی از محله جلالیه می‌پردازیم.

جلالیه از میدان شهدای مسجد گوهرشاد یا همان پنجراه پایین خیابان در ضلع جنوب غربی آغاز می‌شود، از یک سو وارد خیابان سرخس می‌شود و سمت چپ آن خیابان را تا پایان پوشش می‌دهد. از سوی دیگر اما سمت راست بولوار وحدت تا تقاطع وحدت و ولایت را شامل می‌شود.

از ابتدا تا انتهای بولوار ولایت سمت چپ نیز مرزهای این محله است. محله جلالیه بسیار قدیمی است. از خیابان سرخس بگیر تا چهارراه قهوه خانه عرب، گودال زابلی‌ها تا بوستان تاریخی وحدت. هرجای این محله که سرک بکشی برای خودش خاطرات و گذشته جذابی دارد.

خیابان سرخس شاید جذاب‌ترین محدوده این محله باشد. از همان پنجراه که وارد می‌شوی مغازه‌هایی با نوع خاص شغل خود تو را مجذوب می‌کنند. بیشتر مغازه‌ها ابزارفروشی که ردیف بیل و کلنگ را بیرون چیده‌اند، لباس‌فروشی‌های خاص که یا لباس‌های کهنه نظامی می‌فروشند یا لباس‌هایی که بیشتر در بین روستاییان مناطق سردسیر طرفدار دارد.

آهنگری‌های قدیمی که هنوز فعال هستند و نخ‌تابی‌های قدیمی. گاراژهای قدیمی و خرید و فروش پشم و پنبه و پوست گوسفند. این‌ها همگی تو را سرجایت میخکوب می‌کنند. البته که همه مغازه‌ها این نیست و بین آن‌ها مغازه و کسب و کارهای در اصطلاح امروزی هم دیده می‌شود.

بازارچه‌ای ما بین این خیابان و خیابان پشتی آن ساخته شد که آنچنان نگرفت و مغازه‌های خالی زیاد دارد. در ادامه این خیابان و سمت چپ آن که مربوط به منطقه5 است، چندین بانک قدیمی و عطاری فاضلی قرار دارد که قبلا گزارش آن را گرفته‌ایم. سپس چهارراه جلالیه و بیمارستان خیریه امام زمان واقع شده و البته در همین مسیر چهارراه قهوه‌خانه عرب است.

آهنگری‌های قدیمی که هنوز فعال هستند و نخ‌تابی‌های قدیمی. گاراژهای قدیمی و خرید و فروش پشم و پنبه و پوست گوسفند. این‌ها همگی تو را سرجایت میخکوب می‌کنند

از پنجراه به سمت بولوار وحدت که می‌آییم دقیق در موازات خیابان سرخس کوچه‌ای عریض وجود دارد که از دیرباز و آن زمانی که یادم می‌آید محل خرید و فروش دوچرخه و موتور بوده است. اکنون در این خیابان به وسیله شهرداری بازارچه‌ای برای خرید و فروش موتور و دوچرخه دائر شده است و دیگر از آن حالت دلال‌بازی و تجمع خریداران در پیاده‌رو خبری نیست. بعد از چند مغازه و موتور چاه آب و ساختمان و زمین بهزیستی مرکز بهداشت شماره 2 مشهد قرار دارد و پس از آن بوستان وحدت. قسمت عمده‌ای از محله مربوط به بوستان وحدت است.

قسمتی از بوستان وحدت در گذشته قبرستان بوده‌ است. گفته می‌شود که شهدای مسجد گوهرشاد هم در آنجا دفن شده‌اند. در دوره پهلوی قبرستان تخریب شد و پارک جنگلی جایش را گرفت. جواد اکبری، قدیمی محله، درباره کوره آجرپزی کنار گودال زابلی‌ها که در ضلع جنوب غربی بوستان بود، می‌گوید: «اینجا اول قبرستان بود. بعد جنگل شد و بعد هم در مکان سابق گودال خشت‌مال‌ها دریاچه بوستان وحدت ساخته شد.

جای شهربازی هم کوره آجرپزی حسن خردو بود. قبرستان را شاه جمع و گودبرداری کرد و جنگل شد. بعد هم که امام خمینی(ره) آمد، اینجا چندسالی نمازجمعه برگزار می‌شد. حرم امام رضا(ع) اوایل کوچک بود. دور تا دورش را کاروانسرا ساخته بودند. باغ رضوان بود. حرم 2صحن داشت؛ صحن آزادی و صحن انقلاب.»

در آغاز دهه هفتاد، عملیات بازسازی پارک وحدت به شکل امروزی‌اش آغاز شد. مکان پشت زمین، پس از بازسازی به شکل دریاچه تفریحی بزرگی درآمد که مورد استفاده اهالی و زائران است. در ضلع جنوب غربی و مکان سابق کوره آجرپزی هم در ابتدا باغچه گل‌های ژاپنی و سال‌های پس از آن شهربازی کوچکی دایر بود. اکنون آنجا محوطه‌ای محصور برای ورزش بانوان است.

در گذشته قسمتی از این محله و بعد از چهارراه قهوه خانه عرب، روستایی وجود داشت به نام «گوسولوک» که نزدیک‌ترین روستا به شهر محسوب می‌شد. آن زمان در محدوده خیابان سرخس باغ‌های میوه وجود داشت و مردم آن را «چهار درویش» می‌خواندند. نام دیگری هم بود که به تمام باغ‌های محله گفته می‌شد با عنوان «باغ بژمه».

منازل مسکونی آنجا هم کم و پراکنده بود. آب‌انبار قدیمی نیز در نزدیکی آنجا وجود داشته‌است با عنوان «حوض قلیانی» که در اصل نزدیک به چهارراه قهوه‌خانه عرب است. این آب‌انبار آب گوارایی داشت که مردم محله برای آشامیدن از آن استفاده می‌کردند.